Αρχαιολογικός Τουρισμός

ΙΕΡΟ ΑΜΜΩΝΑ ΔΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Ένας από τους σημαντικούς ναούς που έχουν εντοπιστεί στη Χαλκιδική είναι αυτός του Άμμωνα Δία. Στη θέση αυτή της χερσονήσου της Κασσάνδρας ιδρύθηκε κατά το β’ μισό του 8ου αιώνα π.Χ., από τους Ευβοείς αποίκους της πόλης Άφυτις, ιερό Διονύσου που λατρευόταν μαζί με τις Νύμφες στο σπήλαιο κάτω από το βράχο στη νοτιοδυτική πλαγιά του χώρου. Στην επίπεδη επιφάνεια, στο βόρειο τμήμα του χώρου, ιδρύθηκε προς το τέλος του 5ου αι. π.Χ. ιερό του αιγυπτιακής προέλευσης θεού Άμμωνα Δία. Αρχικά, προς το τέλος του 5ου αι. π.Χ., κατασκευάστηκε ένας κτιστός βωμός, αλλά αργότερα, στο β’ μισό του 4ου αιώνα π.Χ., κτίστηκε δίπλα στο βωμό περίπτερος ναός δωρικού ρυθμού με λίθινο θριγκό (ανωδομή). Τον τελευταίο αντικατέστησαν με άλλο μαρμάρινο προς το τέλος του 3ου ή τις αρχές του 2ου αι. π.Χ. Τη στέγη του διακοσμούσαν πήλινες κεραμώσεις, ανάγλυφες και έγχρωμες. Η σχεδιαστική του αποκατάσταση είναι δυνατή με βάση τα αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν διάσπαρτα. Στα ρωμαϊκά χρόνια (1ος – 2ος αι. μ.Χ.) ο ναός μετασκευάστηκε και με το υλικό του κτίστηκαν στη νότια στενή πλευρά του δύο βαθμιδωτές κατασκευές (κερκίδες), ενώ μεταξύ τους, επάνω στον παλαιότερο βωμό, κατασκευάστηκε άλλος μικρός βωμίσκος. Στον υπαίθριο αυτό χώρο καθισμένοι οι πιστοί πρέπει να παρακολουθούσαν κάποια δρώμενα. Όπως δείχνουν τα ευρήματα, η ρωμαϊκή φάση του ναού διήρκησε μέχρι την εποχή των διαδόχων του Μεγάλου Κωνσταντίνου, οπότε πρέπει να καταστράφηκε οριστικά. Τμήμα παλαιοχριστιανικού λουτρού που ανασκάφηκε στο βόρειο άκρο του χώρου σχετίζεται ενδεχομένως με συνέχιση της λατρείας στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, αλλά και αργότερα στη μεσοβυζαντινή περίοδο.

ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΝΔΗ

Η αρχαία Μένδη, η οποία γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση εξαιτίας των εξαγωγών του περίφημου Μενδαίου οίνου, ήταν μια από τις αποικίες, τις οποίες ίδρυσε η Ερέτρια στη χερσόνησο της Παλλήνης τον 8ο αι. π.Χ. Ο κυρίως αρχαιολογικός χώρος, εκτάσης 1200 x 600 μ., εντοπίζεται στο επίπεδο πλάτωμα και τις πλαγιές ενός πευκόφυτου λόφου ο οποίος καταλήγει ομαλά προς την θάλασσα.. Στην ακρόπολη ή Βίγλα, η οποία εκτείνεται στο ψηλότερο, νοτιοανατολικό σημείο του λόφου, αποκαλύφθηκαν υπόγειοι αποθηκευτικοί χώροι με κεραμική (συστάδες από λάκκους-αποθέτες) από τον 12ο έως τον 7ο αι. π.Χ. Στο πλάτωμα, γνωστό και ως Ξέφωτο, δοκιμαστική τομή αποκάλυψε τμήμα τείχους της κλασικής πόλης. Στο “Προάστειο”, το οποίο αναφέρεται από τον Θουκυδίδη και το οποίο καταλαμβάνει την παραθαλάσσια εκτός τειχών περιοχή της αρχαίας πόλης, ερευνήθηκαν διαδοχικές φάσεις κατοίκησης από τον 9ο έως τον 4ο αι. π.Χ. Στο παράλιο νεκροταφείο, που εντοπίστηκε στην παραλία του ξενοδοχείου Μένδη, ερευνήθηκαν 241 συνολικά ταφές, κυρίως βρεφών και μικρών παιδιών, μέσα σε μεγάλα αγγεία, που χρονολογούντα από τα τέλη του 8ου έως τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. Τα αγγεία ήταν κυρίως γραπτά, με φυτική και γεωμετρική διακόσμηση, ή και εγχάρακτα, και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα του κεραμεικού ρυθμού της Χαλκιδικής.

Πύργος Ν. Φώκαιας ή Αγ. Παύλου:
Σήμα κατατεθέν του χωριού, ο βυζαντινός αυτός Πύργος δεσπόζει επιβλητικός στο λόφο που βρίσκεται δεξιά του λιμανιού της Νέας Φώκαιας. Είναι πέτρινος, με ύψος 28μ. και είναι ο μοναδικός που σώζεται μέχρι τις επάλξεις του. Πιθανολογείται ότι κτίστηκε το 1407 σε θέση προϊστορικής εγκατάστασης, για την προστασία του μετοχίου της Μονής Αγ. Παύλου. Το 1821 πυρπολήθηκε και το 1976 ανακατασκευάστηκε η στέγη του. Γύρω από τον πύργο σώζονται ερειπωμένα τμήματα της ανατολικής και νότιας πτέρυγας του μετοχίου και ναΐσκος του 1868. Στον Πύργο, το 1821, είχε εγκατεστημένο το στρατηγείο του ο αρχηγός της επανάστασης στη Χαλκιδική Εμμανουήλ Παπάς.

Πύργος Σάνης:

Ο Πύργος Σάνη ή αλλιώς Πύργος Σταυρονικήτα, βρίσκεται στο λόφο του ξενοδοχείου Sani, εκεί που πιθανότατα βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας Σάνης, της πόλης που είχαν κτίσει άποικοι από την Ερέτρια και ήταν μέχρι τα χρόνια των Ρωμαίων μια από τις ακμαιότερες πόλεις της Χαλκιδικής. Η ευρεία περιοχή μνημονεύεται με το τοπωνύμιο «Πύργος» από το 1346. Η περιοχή υπήρξε μετόχι της μονής Σταυρονικήτα. Ο Πύργος χτίστηκε το 1543 για την προστασία του μετοχίου, έχει ύψος 8μ και σώζεται μέχρι σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση.

Ρωμαϊκή Αγροικία:

Στην παραλία της Μεγάλης Κύψας, ανακαλύφθηκε το 1972 κοντά στη θάλασσα αγροικία των Ρωμαϊκών χρόνων με ψηφιδωτά δάπεδα και πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Στο σημείο δημιουργήθηκε αργότερα παλαιοχριστιανικός ναός, που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους είχε εντυπωσιακές ομοιότητες με την αρχιτεκτονική των κτηρίων της ρωμαϊκής εποχής.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Σωλήνα

Λίγα χιλιόμετρα έξω από την Καλλιθέα, στη θέση Σωλήνα υπάρχει η παλαιοχριστιανική εκκλησία του Σωλήνα που χρονολογείται τον 5ο αιώνα μ.χ., Είναι χαρακτηριστικό ότι το κεντρικό θέμα των ψηφιδωτών, ζεύγος ελαφιών μέσα σε παραδείσιο τοπίο, συναντάται τόσο στη Βασιλική του Σωλήνα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και το σταυρόσχημο βαπτιστήριο, που είναι προσκολλημένο στο νάρθηκα του ναού, καθώς και τάφους με πήλινα αγγεία. Το μεσαίο κλίτος καταλαμβάνεται από ένα προγενέστερο κτίριο του 13ου αιώνα, που φαίνεται να ήταν πύργος.

Ναός του Ποσειδώνα:
Το αρχαιότερο ιερό του Ποσειδώνα, βρίσκεται στο Ποσείδι, στην περιοχή που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν αρχαία Μένδη. Ο ναός λειτουργούσε για περισσότερα από 1000 χρόνια, και υπάρχουν αναφορές σε αυτόν ακόμα από τον Θουκυδίδη και σε αγιορείτικα έγγραφα του 14ου αιώνα. Πιθανότατα κτίστηκε από τους Ερετριείς, οι οποίοι αποίκησαν τη Μένδη και είχαν προστάτη τους τον Ποσειδώνα. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τέσσερα μεγάλα κτίρια: τον κυρίως ναό, δύο κτίρια εκατέρωθεν του ναού και ένα αψιδωτό κτίσμα στο ανατολικό μέρος αυτού. Το τελευταίο, που είναι και το αρχαιότερο, χρονολογείται από την πρωτογεωμετρική περίοδο (11ος-10ος αι. π.Χ.). Το δάπεδό του είναι πήλινο και οι τοίχοι είναι από μεγάλες κροκάλες.

Λιμάνι Αρχαίας Σκιώνης

Η αρχαία Σκιώνη τοποθετείται στη θέση «Μύτικας» μεταξύ της Νέας Σκιώνης και του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ένα ύψωμα εξαιρετικά δυσπρόσιτο, που δεσπόζει πάνω από τη θάλασσα. Από τα νότια η πρόσβασή του δεν είναι δυνατή, καθώς η πλευρά του μπροστά από τη θάλασσα είναι απόκρημνη.

Η αρχαία πόλη ήταν χτισμένη στο ύψωμα μπροστά από τη θάλασσα, ενώ ο λόφος στα βόρεια ταυτίζεται με τον οχυρό λόφο που αναφέρει ο Θουκυδίδης μπροστά από την πόλη . Η πόλη φαίνεται ότι ήταν ισχυρά οχυρωμένη, αφού οι Αθηναίοι την πολιορκούσαν επί δύο χρόνια. Από την οχύρωσή της ήταν ορατά στις αρχές του 20ου αιώνα λίγα τμήματα ενός πύργου πάνω στο ύψωμα. Σε αυτό το σημείο τοποθετεί και την ακρόπολη της αρχαίας πόλης.

Σ’ ένα νόμισμα της αρχαίας Σκιώνης (500 π.χ. περίπου) εικονίζεται ο ομηρικός ήρωας Πρωτεσίλαος, ο οποίος αναφέρεται και ως ιδρυτής της πόλης. Σημαντικό ήταν το λιμάνι της Σκιώνης, το οποίο συνετέλεσε πολύ στην ακμή της. Τον 5ο π.χ. αιώνα η Σκιώνη, έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, αλλά κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο προσχώρησε στους Σπαρτιάτες. Η Σκιώνη πλήρωσε ακριβά αυτή την αποστασία, αφού οι Αθηναίοι κατέλαβαν τη Σκιώνη, κατέσφαξαν ή πήραν σκλάβους τους κατοίκους της κι εγκατέστησαν σ’ αυτή Πλαταιείς, που είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.